Het tegenovergestelde van controle is nieuwsgierigheid
“Ik weet het, ik moet het loslaten…” Ze kijkt alsof ze dé oplossing heeft gevonden. Haar houding heeft iets strijdlustigs. Het klinkt overtuigend en vastberaden. Tegelijkertijd voelt het ook alsof ze voorbij gaat aan iets anders. “Wat is het waar je aan vast houdt…?”, vraag ik haar. Ze kijkt me verbaasd aan. “Als je iets heel graag wil loslaten, dan betekent het dat je op dit moment ergens aan vast houdt…, kan je zien of voelen wat het is?” Ik hou vast aan het bekende. Ik wil heel graag zekerheid. “Wat merk je als je dat zegt?” Dan krijg ik een beklemmend gevoel op mijn borst. Het grijpt me naar de keel. “Je mag de volgende zin herhalen: iets in mij vindt het heel spannend om het niet te weten…” Nadat ze de zin heeft uitgesproken vraag ik: “Wat merk je als je dat zegt?” Dan wordt het iets rustiger…
Niet-weten en onzekerheid
Iets in ons wil heel graag de controle behouden. Het wil weten waar het aan toe is. Je hoofd kiest nog liever voor datgene dat bekend is, dan dat het stapt in de leegte van niet-weten en onzekerheid. Zelfs wanneer dat bekende eigenlijk schadelijk voor je is. Het zal er alles aan doen om je weg te houden van iets dat onbekend, en daarmee potentieel bedreigend is. Ook al biedt het kansen op een verandering die meer goed en kloppend zou voelen voor jou. Maar al te vaak nemen we een plek in waarin we denken te weten wat goed voor ons is. Waarin we menen te wéten hoe het zou-moeten-zijn. We vluchten als het ware weg van de ongemakkelijke plek in het hier en nu, naar een plaats in de toekomst waarvan we menen te weten hoe het er uit zou moeten zien. Want daar zal het veel beter zijn. Probleem is echter: we zijn daar nog niet. Je hebt geen flauw idee hoe het daar zal zijn… En; je kan daar nog helemaal niets! Je kunt alleen iets doen op de plek waar je staat. Ook al is dat een ongemakkelijke plek. Alsof je een berg oploopt die stijl en glad is, en je met je hoofd al bij de top bent. Iedere keer dat je kijkt naar waar je zou moeten zijn, haalt het je uit evenwicht. De enige plek waar je de volgende kloppende stap kunt zetten en die je heel misschien naar die andere plek toebrengt is het moment zelf. Ook als die wankel, glad en onzeker voelt.
Nieuwsgierigheid
Controle, willen weten en begrijpen, gaat de oplossing dus niet brengen. Loslaten evenmin. Daarin is de kans groot dat je opnieuw op zoek gaat naar iets anders. Beiden halen je uit het moment en stellen je niet in staat om invloed uit te oefenen op de plek waar je op dat moment staat. De opening ontstaat door “nieuwsgierigheid”. Nieuwsgierigheid brengt je direct weer aan het roer. In plaats van te kijken naar wat er niet is, maar wel zou moeten zijn, zeg je nu tegen jezelf: wat is er eigenlijk wel? En dat helemaal waar te laten zijn. Zodat je in staat bent om datgene te ontmoeten precies zoals het zich in het moment laat zien. Ook als dat ongemakkelijk voelt. Stel dat dat onzekerheid is. Dan betekent het dat je in het moment niet op zoek gaat naar vertrouwen. Maar eerst de onzekerheid waar laat zijn: “Iets in mij voelt zich onzeker…”. En als dat benauwdheid oproept, je niet op zoek gaat naar lucht of ruimte, maar erkent dat “iets in mij zich heel benauwd voelt”. En jezelf vervolgens de vraag stelt: “Wat merk ik eigenlijk als ik dat zeg?” Soms blijkt dat dit stukje aandacht al voldoende is om rust en ontspanning te kunnen ervaren. Een andere keer heeft het meer aandacht nodig door echt te gaan onderzoeken wat die benauwdheid je wil vertellen. Dan kan het zijn dat er een groot verlangen onder ligt.
Het hier en het nu
“Als je heel je aandacht richt op het benauwde gevoel op je borst en bij je keel, wat merk je dan?” Dan komen er emoties, zegt ze. Dan voel ik heel veel verdriet… Ze blijkt in een relatie te zitten waarin alles klopt aan de buitenkant, maar toch zijn er twijfels. Iets in haar voelt zich niet vrij. Dit is zo ongemakkelijk dat ze iedere keer zichzelf opnieuw herpakt, “haar zegeningen telt”, veel sport, mediteert, voor de kinderen zorgt en maar doorgaat. Het zuigt haar leeg, met een gebrek aan energie, knie- en rugklachten als gevolg. Door steeds de blik in de toekomst te richten, weg van de ongemakkelijke gevoelens, haalt ze zichzelf steeds uit het moment. Daar in de toekomst kan ze niets. De enige plek waar ze invloed uit kan oefenen is in het hier en nu.
Het tegenovergestelde van controle is niet overgave of loslaten, maar het is de bereidheid om daadwerkelijk nieuwsgierig te zijn naar wat er nu is. Geïnteresseerd te zijn, te onderzoeken. Je lijf is iedere keer weer de ingang. Het is een uiterst kostbaar en gevoelig instrument. Ze brengt je steeds weer terug op de plek waar je staat en wijst je feilloos de richting die je op mag gaan. Mits je bereid bent om echt te luisteren. Ook wanneer dat spannend of ongemakkelijk is.
Juriaan Galavazi
Arts en coach
